Упрощенная HTML-версия
малды жайратып сап, қара қуырдаққа тойып, жоқ iздегендерге көсемсiп, өй, пәлен
жерден iзде, түген жердегi опқа бар, сонда батып қалуы мүмкiн, деп, iрге жаққа шырт-
шырт түкiрiп, шалқалап жатып алар едi. Мұнда оның бiрi де жоқ. Содан, былай сырт
көзбен қараса, тапқан аса пайдасы да шамалы. Жоқ iздеушi малы табылғанын мiсе
тұтпай, мұның отбасында жатып ап, қайдағы бiр бықсық әңгiменi көңiрсiтiп отырып,
үйiнде не бар не жоғын аңдап, мұны сынап кетедi. Бағланның етiне тойып ап, былай
шыға бере тiсiн шұқып тұрып, көлденең кездескен көк аттыға оның не дерiн бiр
құдайдың өзi бiлсiн. Оған қарап жатқан Тiлемiс жоқ. Алда-жалда кейбiр жақын тұтқан
ағайындары, ау, сенiң кiм көрiнгенге жайылып жастық, жазылып төсек бола беретiнiң
не, былай, абайласайшы, дегенiн естiсе, мырс-мырс күлiп, өзi мен өзi боп отыра бередi.
Iзiнше әлгi ағайынсымағының сөзiн ұмытып та кетедi. Қайтадан құдайы қонақ келе
қалса, мұның бiр малын бөктерiп жығып, пышақ iздеп жүргенi. Соған кейде әйелiнiң де
ренжитiнi бар. Осы соларды күту бiздiң мiндетiмiз бе, деп ол бұрқылдай бастаса, бұл
үндемей малын соя бередi. Әйелi сөйлеп-сөйлеп, өзi-ақ қояды. Онымен сөз
жарыстырып жататын бұл емес. Тiптi әйелi болмай бара жатса, бұл терiсiн сылып
жатқан малын қоя сап, қан-қан пышағын қынына тығып, есiк алдында ағаш қазыққа
байлаулы тұрған атына мiнiп ап, жылғы қайдасың деп тартып отырады. Мұның атқа
мiнсе болды, кеуiлi көтерiлiп сала бередi. Өзi де алар аңын көрген қырандай
оңтайланып, ырс-ырс еткен аттың екi бүйiрiне тепкiлей отырып, бiр-екi қырдан
асқасын, шалқар даланың түсiнде тырбиып өскен неше түрлi шөптiң исiн құмарта
жұтып, құлаққа ұрған танадай тыныштыққа елтiп келе жатады. Ондай кездерi Тiлемiс
ештеңе ойламайды. Есiне қайдағы-жайдағыны алмайды. Көңiл күйiн бұзар нәрселердi
ұмытуға тырысады. Сүйтiп мамыржай келе жатып, көп төбенiң бiр ойында шашырай
жайылып жатқан қалың жылқыны көрiп, төбе басында ат басын iркiп, қолымен көзiн
күннен көлегейлеп, жан-жақты шолып қарайды. Бейсеубет жүрген жолаушы, қасқыр-
масқыр жоқ па, дейдi. Көзiне күдiктi ештеме көрiне қоймағасын, ол атынан түсiп,
ауыздығын алып, кеңдеу етiп түсау сап, оны отқа қоя бередi де, өзi бiр құмақтау жерге
кеп, қақпа шекпенiн жайып жiберiп, қисайып жатады. Кәрi көздерiн қыса қарап,
қайтадан жылқыны шолады. Iшi пыса бастаса, қамшысын ап, бүлдiргесiн жөндейдi.
Тоза бастаған қайысын жылқы майымен майлайды. Одан қала бердi, қонышынан
пышағын суырып ап, құм арасын кезiп, көсiк қазып кетедi. Құм арасының көсiгi әйдiк,
сүтi быршыған тәттi боп келедi. Бұл көсiк өскен тұсқа кеп, әуелi оның сабағын бiр
сындырып, быртиған қолымен қысып, сүт ағар-ақпасын сынап байқайды. Сүт ақпай,
көк су шықса, көсiктiң әлi пiсе қоймағаны. Бұл оны қоя сап, басқа бiреуiн көредi.
Қысқан кезде сүт быршып шыға келсе, бұл асықпай жүресiнен отырып, пышағымен
көсiк түбiн кеулеп қаза бастайды. Оның түбiне жетiп, жұдырықтай түйнегiн көргесiн,
айнала қазып, әлгi түйнектi қырш еткiзiп кесiп алады. Сосын оны желiмше жабысқан
майда қиыршық құмнан тазалап, қолымен уқалай сүртiп, аузына салады. Сол бойда
быршыған сүт таңдайын шылайды. Тамағына бiр түрлi тәттi, сәл-пәл қышқылдау дәм
келедi. Соны талмап отырып, ол сонау алыс-алыс төбелерге, көлденең жатқан
кемелердей сұлап түскен белдерге, сол белдермен астасып, күмбiреген күмбездей боп,
төбесiнен төнiп тұрған аспанға қарап, бiраз отырады. Сол арада күннiң еңкейгенiн,
терiскейден ауып келе жатқан бұлттардың кенет қармаққа түскен балықтай бiр орнында
тұра қап, батар күннiң шұғыласына малынып, ажарлана бастағанын көредi. Сол
бұлттардың кейде бiр-бiрiмен қабаттасып, бiрде жылқыға, бiрде кiсiге, бiрде неше түрлi
мақұлыққа ұсап кететiнiне таңғалады. Сосын сонау көкжиектегi бозғылт буалдыр
арасына шарық табақтай күннiң дiр-дiр етiп кiрiп бара жатқан қалпына аңтарыла қарап
тұрады. Содан кейiн барып, атына мiнiп, осы кезде бытырай жайылған қалың жылқыны
қайырып, кешкi сауынды ойлап, ауылға қарай айдайды. Мұның даусына әбден
үйренген мал бұл әйт дегеннен-ақ, бастарын көтерiсiп, тұлабойларын дiр-дiр еткiзе
сiлкiнiп ап, берi бұрыла бередi. Әсiресе, үйiрлердiң айғырлары мұның айтқанын екi
етпейдi. Олар бастарын көтерiп, құлақтарын жымып ап, кейде үйiрден шашау шыққан