Упрощенная HTML-версия
— Қайдағы! Шәһар деген әйдiк. Оның қай жерiне жасырынғанын кiм бiледi? Ол,
тiптi, қалада айналды деймiсiң, бiрден Ауғанстан жағына тартқан шығар. Жалпы о
кездерi мына Бозғұл мен Кете жұрты сояққа қарай көп ауды ғой.
— Е, солай де.
Әзберген азырақ үнсiз қалды. Тағы да бiраз әңгiме айтқысы кеп едi, оның бәрiн
отбасында талай рет гөйiткенi есiне түсiп, iркiлiп қалды. Сосын жерден бiр тал шөптi
жұлып ап, тiсiн шұқылап, бiраз отырды. Осы кезде Қанат қарбызды судан алып, қақ
айырып жарды. Қарбыз қып-қызыл екен. Әзберген жан қалтасынан шаппасын алып,
тiлiн жазып, қарбызды жәукемдеп жей бастады. Ылжырап тұрған қарбыз тiлiңе
тиiсiмен су болып кете бередi. Өзi шөлдi тез қандырады. Әзберген сүйтiп отырып,
қайдағы-жайдағының есiне түсе бергенiне таңғалды.
Қарап отырса, аз өмiр сүрмептi. Әкелерi ерте замандарда Көптiлеудiң аталарына
жалшы болған. Төңкерiстiң алдында ғана бұларға азын-аулақ мал бiткен. Кейiннен
колхоздасу кезiнде бұл өз түқымы iшiнен тұңғыш рет атқа мiнiп, ел билiгiне араласа
бастады. Онда да мына Досбергеннiң қасында жүрдi. Не бiр алпауыт байларды
омыртқасын омырып, iнгендей қайқаңдатып, кәмпескелеп, малын ортаға сап, өздерiн
жер түбiне аударысты. Сүйтiп жүргенде осы күнгi әйелi Кәмпиттi көрген-дi. Оның
Жұманмен атастырылып қойылғанын бұрыннан бiлетiн. Мынадай өзгерiс кезiнде
Жұман жорға ашып, сағағынан үзiлiп тұрған қалыңдығын алмаймын деп шыға келдi.
Бұл әп-бәрекелде деп алақанына түкiрдi. Содан бастап-ақ сол ауылға уәкiл боп күнде
баратын болды. Ол кезде не көп, — бiтпей жатқан шаруа көп. Астың салығы, сүйек
салығы, мүйiз салығы, — әйтеуiр, салық көп. Бұл қасына аудандағы даярлау кеңсесiнiң
бiр агентiн ертiп ап, сары май, терi-терсек, жүн-жұрқа жинаған боп, сол ауылға күн
сайын қылқиып барады да тұрады. Ондағы киiмi қандай десейшi! Үстiнде сыптиған
шалбар, былғары шапан, басында терi кепкi, аузында ақ құйрық папирос. Аузынан ащы
түтiндi бұрқ-бұрқ шығарып, салақтаған маузерi санын сабалап, биiк өкше былғары
етiгiмен ауылды бiр аралап шыққанда-ақ, қатын-қалаш, бала-шаға түгел, не бiр
солқылдаған мырзаларыңның өзi аузын ашып қалады. Мұның бетiне кеп, қарсы
сөйлеуге тiрi жан батпайды. Алда-жалда ондайлар табыла қалса, бұл дереу маузерiне
жабысып, сен немене көнтрсiң бе деп, қаруын ананың өңменiне тiресе-ақ, қанша темiр
өзек болса да, ол немең өлiкше қуарып сала бередi. Сосын-ақ олардың мұның алдында
құрдай жорғалап, малын сойып, дастархан жайып, жеке үй тiгiп жатқандары. Бiрде бұл
астамдық жасап, шәй құйып отырған келiншектiң қолының күйелеш екенiн байқап қап:
— Сендер немене адамды ұшындырып өлтiрейiн деп пе едiңдер қайдағы бiр салақ
қатындарыңа шай құйғызып? — деп, адырайып едi, бай аулының солқылдаған мырзасы
қатты сасып қалды. Көзiмен ымдап, ана әйелге кете бер дедi. Сол арада Әзберген асып
кетiп, алдына маузерiн қойып: — Осы сендердiң шәй құятын қыздарың жоқ па?
Әкелiңдер, жеп қоймаймыз, — деп едi, мырза қысыла күлiмсiреп:
— Ондай нәсте бiзге үрдiс емес қой, — дедi.
Бұл оған атып жiберердей боп қадалып:
— Сен немене көнтiрсiң бе? Әлде құлақсың ба? Кәзiр әйел-еркек теңесiп жатқан жоқ
па? Әлде, — деп едi, анау сасып қап:
— Ойбай, ояғын кiм бiлiптi. Бiз бiр аңқау, надан елмiз. Айтқаныңа ләббәй, — деп,
тез бұйрық берiп, осы Кәмпиттi шәй құюға алдырған.
Бай аулының ерке қызы есiктен имене аттап, сызылып отырып шәй құя бастады. Бұл
мұртынан күлiп қойып, бiр кесе iше сап, көрдiң бе дегендей, ақ құйрық папиростың
түтiнiн аузынан будақ-будақ шығарып, оңнан-солдан есiп отыр. Ара-арасында өзi шала
түсiнетiн қоммуна, кооперация деген сөздерi қосып қояды. Кәмпит сызданып, бетiн өрi
бұрып кете берген сайын, мұның жыны қозды. Бiр сөздiң ретiнде:
— Кәзiр бұрынғы қалыңмал қалған. Ол дегенiң педалiзiмнiң қалдығы, — деп қалды.
Сонда мырза тұрып:
— О не деген сөз? — деп сұрады.