Упрощенная HTML-версия
құлқы, сөйлер сөзi түгел, бойын кернеген уытты селге де жауапты болғаны ма? Иә, сен
барлығына жауаптысың. Ендеше мұның өмiр жолын бастамай жатып, мойнына құрық
салам дегенi несi? Әке-шешесiн аяп, босаңсыған бiр сәтiнде ағат баса жаздапты-ау!
Одан құтылу үшiн кiсi қатты болуға тиiс. Қаттылық жiгермен, ақылмен ұштасса, құба
құп. Онсыз жұмыр басты пенделер жан-жақтан қолдарын созып, бақытты талапайға
салып жатқанда, нәпақаңнан құр қалып қоюың мүмкiн. Осы тұста өз несiбеңдi көбiрек
қарпып қалу үшiн қаттылық, жiгер, ақылға қоса, ысылған жан екенiңдi көрсеткенiң де
жөн. Сосын денсаулығың темiрдей мықты болсын. Қалғанын көре жатасың. Әйтеуiр,
тiршiлiк деген кез келген кiсiнiң бойындағы мүмкiндiгiн байқайтын сынақ. Сен сол
кезде мүмкiндiгiңдi көрсетсең, — ұтқаның; көрсете алмасаң, — ұтылғаның. Өмiрде
ұтқандар мен ұтылғандар ғана болады. Екi ортада сандалып жүргендер жоқ. Бiз
кiтаптардан ұтқандардың есiмдерiн ғана бiлемiз. Сонда ол кезде мына өзiң сияқты
талабы асқан мықты жiгiттер болмады дейсiң бе? Әрине, болды. Тек олар өз бойындағы
мүмкiндiгiн iске асыра алмай, өмiрден ұтылды. Мен де солардай ұтылам ба? Азды-
көптi тiршiлiкте қатарымнан озып шыға алмаймын ба? Озам дегенiме өзгелер қалай
қарайды? Шаужайыма жабысатындар шықпай ма? Сөз жоқ, шығады. Сен олармен
күресуге мәжбүрсiң. Күрескенде де, шын кеуiлмен, бер жақпен айтылар сөз барын
ұмытуға тиiс емессiң. Қашан көздегенiңе жеткенше, соны ұмытпайсың. Бар ойлағаның
iске асқасын барып, ақ перiште бола қап, нағыз сүттен ақ судан таза кiсiше
данышпандар сияқты қалғып-мүлгiп ұлағатты сөз айтасың. Соныңды көрген адам:
«Апырмай, мынау неткен күнәдан пәк жан едi?» — деп, башпайыңды сүйедi. Ал, сен
оған iшiңнен мырс-мырс күлесiң. Мына екi аяқты пенделердiң дүниеде кiр шалмайтын
таза еш нәрсенiң де болмайтынын, күнә жасамас кiсiнiң жоқтығын бiлмейтiнiне
күлесiң. Айналаға жан сырыңды байқатпас көк мұнарды жиып ап, iштей оларды
өмiрдiң жықпылын сезбейтiн қызыл сөздi желге шашқан, бәтуасыз лақуа, қиял-арман
дүниесiне берiлiп, ақиқат тiршiлiкке келгенде бишара боп сала беретiн нағыз көбiкауыз
деп ойлайсың. Тоқшылық сәл мүдiрдi. Ау, сонда өзiм таза далаңбай емеспiн бе?
Жаңағы кемшiлiктердiң бәрi өз бойымда бар ғой. Неге мен соның көзiн құртпаймын?
Неге мен осы бiлгенiмдi iске асырмаймын? Ол үшiн не iстеу керек? Тоқшылық толғана
отырып, iштей бiр шешiмге келдi. Әзiр түтiн түтетпеймiн. Келесi жылы қалайда оқуға
табан iлiктiру қажет.
Ол сыртқа шығып, жұлдыздары жамыраған аспанға бiр рет қарап қойып, қан тарата
бастады. Иiлiп-бүгiлiп, тұла бойының құрыстырысын жазды. Буын-буындары күтiрлеп,
бiлегiне күш құйылғандай, бүкiл денесi шиыршық атты. Дәл осы кезде анадай жерде
байлаулы тұрған қызыл есек аузын арандай ашып, ақыра берiп едi, Тоқшылық жүгiрiл
барып, оның iшiне ыңқ еткiзiп бiр тептi. Есек аузын жаба қойды. Тоқшылық ойланып
қалды. «Кейде шындықққа осылай да көз жеткiзу керек пе?»
30
Елекеш шаруаға шұғыл кiрiстi. Набатты күндiзгi бөлiмге ауыстыру жағын
сөйлесейiн деп, Бәйдештi аула iшiне оңаша алып шықты. Бiрден айтуға
ыңғайсызданып, тамағын кенеп:
— Өзiң бiлесiң, — деп, майдалап келе жатыр едi, Бәйдеш тiкесiнен:
— О не? — дедi.
— Бала, сенiң көмегiң қатты керегiп тұр.
— Иә.
— Иесi сол, ана бала... былай...
— Ендi... түсiнектi шаруа қой. Ол... өзi... кiмнiң басында болмайды? — дедi Бәйдеш
жымиып.