Упрощенная HTML-версия
тiршiлiкте жасай алдың ба? Әлде қу қарныңның тойғанына, майлы ет жегенiңе ырза
боп күн кештiң бе? Жұман бiр түрлi боп, жөткiрiнiп қап, алдындағы кiтапты жаба
салды. Оны былай қойып, қайтадан «Құранды» қолға алды. Жаңағы басына түскен
бөтен ойдан арылғысы келгендей, ыңылдап: «Ой, дүния-ай, бүгiнде мұны оқитын
кiсiлер де аз. «Бай менен молданы қойдай қу қамшымен» деп ұран тастап жүрiп, ертең
ақырет сапарына аттанарда иманыңды үйiрер адамды да қалдырмаппыз-ау», — деп,
кiтап беттерiн аударыстыра бастады. Әр аяттың тұсына бiр-бiр кiдiрiп, iштен ыңылдап,
оқып қояды. Сосын өзiнiң кейде кiсi аз жерлерде басындағы шәпкiсiн терiс айналдыра
киiп ап, дұғаны аңыратып жiберiп те жүрген бiр сәтiн есiне алды. Әуелгiде бiреу-мiреу
сөз қыла ма деп қорқып едi, ешкiм сөкет көре қоймағасын, кеуiлiн бекiтiп те алды.
Дегенмен мұның балаларыма зияным тиiп кетпесiн деп қарайлайтын бiр тұсы да бар.
Мына Төретамда тұратын ақсақ Жалмағамбет молданың Рысты дейтiн қызы туымды
боп, әр жақтағы Қармақшыда iрi қызмет атқарып жүр едi. Бiр қызылкөз соны көре
алмай, әкесi молла, өзi қалай жастарға өнеге, үлгi бередi деп, домалақ арызды астанаға
қарай айдап кеп жiберсiн. Содан ай өтпей жатып, әлгi қызды жұмысынан босатып қоя
бередi. Сол есiне түскенде Жұманның аза бойы қаза болады. Бiрақ қолына ұстап
отырған кiтаптан айрылғысы келмейдi. Қалған тiршiлiгiндегi бар медет, бар қуат содан
ғана табылатындай. Ендi бiр кез ол соңғы кезде ел арасында молдалардың мүлде
азайып кеткенiн, соның салдарынан кейбiр дүмшелердiң молда атанып, сүйекке кiрiп,
алапа алып жүрген бiр жайын ойлады. Оларға қарағанда, мұның бiлiмi бiраз. Кей кезде
осы өзiм-ақ молла болып кетсем кәйтедi деп бiр ойлайды. Бiрақ ол өзiн ендi молла боп,
дүния қууға шыққан екен, деп айтатынынан ыңғайсызданады. Бiр ойы, ау, мұның несi
ыңғайсыз, қайта ол кiсiге сауап емес пе, дейдi. Кiсi жасы ұлғайғанда иман iздемей ме?
Иман? Жұман ерiксiз қолымен иегiн сипады. Иман? Шынында да, солай екен-ау! Бiрақ
оны кiсi неге кәртейгенде iздейдi? Неге оны сонау жас кезiнен бастап жинамайды?
Әлде албырт кеуiлi ойға-қырға сыймай, әрлi-берлi шапқылап жүргенде, тiршiлiктiң
мән-мағынасына байыппен қарай бермей ме? Иман дегенiмiз де сол байып, тәубаға
келу емес пе? Пенде ертең соңында қалған кiсiлер өзi жайлы жаман сөз айтпасын,
лағнат демесiн деп, iзгiлiк жолын қумайды ма? Ол ешқандай да атақ, даңққұмарлық
емес, мына дүнияда бiр-ақ, рет тiрлiк етер бәндәның парызы ғана. Жақсылық ертең өз
рухыңның тиыш болуы үшiн керек. Бұл соны дер кезiнде неге ескермеген? Әлде өмiр
шiркiннiң кiсi басына ақылды кештеу салып, өкiндiрiп, опындырып өткiзер ежелгi әдетi
ме? Жұман ыңғайсызданып, қоңылтақсып қалды. Есiне кей кездерi артық сiлтеп кеткен
әрекеттерi түстi. Кәзiр оны тергеп жатқан ешкiм де жоқ. Бiрақ неге бұл өз-өзiнен
ыңғайсызданып, қыбыжықтай бередi? Әлде онысын мына ел-жұрт бiле ме? Бiлсе,
бетiне неге айтпайды? Жоқ, әлде, iштен күлiп, сырттан қыжыртып жүре бере ме? Ол да
мүмкiн-ау!
Жұман кiтап беттерiне үңiлген қалпы ұзақ ойланып қалды.
6
Набат ендi еш амалы қалмағанын бiлдi. Күрiштiктiң шетiне шыға бере, анадай жерде
жүрген Қанат пен Нұрсұлуға бiлдiрместен, аузын орамалмен жаба бердi. Өрекпiген
кеуiлi жуық арада басыла қоймады. Әр жағынан қинаған запыран сықылды бiрдеме
қайта-қайта соғып, кетпей тұрып алды. Ол арық шетiне шаққа дегенде отырып, әзер
еңкейiп барып, қалтыраған қолымен лайлы судың тазалау бiр тұсынан iлiп алып, аузын
шайып едi, су жып-жылы екен. Соған қарамастан, ол аузын екiншi рет шайды. Сосын
қолымен судың мөлдiрлеу жерiнен көсiп ап, бетiн жуды.
Ол орнынан тұрып, осы кезде арқан бойы көтерiлiп қалған күнге қарады. Шағырмақ
күн әлден-ақ күйдiрiп барады. Оның қызуы қатты сезiледi. Набат iлбiп келе жатып,
тiзесiне соғардай боп есiп тұрған калың салыға қарады. Бастары сарғыш тартып, пiсiп