Упрощенная HTML-версия
жiбередi. Жыпырлаған жұлдыздар оқта-текте бiр орнынан тайып кетiп, жарқырай,
құлдилай жөнеледi де, кең аспанның бiр жерiне жете бере шашырай ұшқындап, сөнiп,
жоқ болады. Құм iшi тым-тырыс. Анда-санда бұлар ақсүйектi алып қашып келе
жатқанда табан астынан үркiп, қоян қашады, бөденелер пыр етiп ұшады. Жалаңаяқ
қалпы ақсүйектi алып келген бала ақ құмға аунай кетедi. Бұлар да аунайды. Сусыған ақ
құм еш жерiңдi жырмай, тiзеңе, балтырыға сап-салқын боп тиедi. Соның iшiне аяғыңды
көмiп жiберсең, құдды күмiс бiрдеңеге сүңгiп кеткендей боласың. Сүйтiп ойынның
қызығына тоймай жүргенде, жылжып жаз да өтедi. Әкесi Таразы туысымен,
жылқышыларына әмiр етiп, қалың малды қаптата отырып, Сырға құлайды. Өзi кейiнде
келе жатқан малдан озып кетiп, Сыр бойына кеп, маса-сонасы салқын түсе азайған
дарияның көгалдау тұсына үй тiгiп тастап, сары қымызды iшiп жатады. Балалардың бұл
кездегi жеңсiк асы — қауын-қарбыз. Сыр бойында жатақ дихандар шығырмен су
шығарып, ағаш соқамен жер жыртып, бақша егедi. Өмiрi қауын көрмеген бұлар
дихандарға барады. Жомарттау бiреулерi бұлардың қолдарына бiр-бiр түйнектен
ұстатып жiбередi. Шешесi де қауынға құмар едi. Ол меске қымыз құйып, құрт,
iрiмшiктi дорбасына толтыра сап, оны қауын-қарбызға айырбастап алады. Сосын
бұлардың күрке жанында қауын жеп отырғандары. Кәмпиттiң есiнен осы бiр жай
қалмайды. Сондағы қауындықтың иiсi әлге дейiн мұрнына келгендей болады. О да бiр
қызық дәурен екен ғой. Сүйтiп жүрiп бұл бой жеттi. Әкесi бiр күнi шешесiне қарап:
«Осы бiздiң бала ер жетiп қалған жоқ па?» — десiн. Шешесi қасында отырған мұны
сыртқа шығарып жiберiп, өзара күңкiлге кiрiстi. Бұл сыртта тұрып, әлдеқандай
қолайсыз әңгiменiң болып жатқанын сезгендей, дiр ете түстi. Бұған жақында жеңгелерi
өзiнiң Жұман деген жiгiтпен атастырылулы екенiн, ендi көп ұзамай оның қалыңдық
ойнайтынын, сосын мұның ұзатылатынын айтып, мазақтап кеткен едi. Бұл оған онша
сене қоймаған. Ендi әке-шешесiнiң оңашалана бергенiне қарап, сол күннiң жақындап
қалғанын, өзiнiң мына оқ босағадан ұзатылып кететiнiн, келiншек боларын бiлiп, соған
сенбегендей, мына қыз қалпынан өмiрi айнымастай көрiп, сәл-пәл күлiмсiреп қойды.
Iшiнен, оны қандай жiгiт екен, әдемi ме, дейдi. Жұрттың айтуынша, онша ажарлы емес.
Ондай жiгiтке әкесiнiң неге мұны матап қойғанына түсiнбейдi. Өз қиялында
қобыланды, не Алпамыс, не ана сұлу Жiбек сүйген Төлегендей жiгiттi құшып-сүйiп
жүредi. Соның көркiне сүйсiнiп, сұқтанып, өлiп-өшiп жатады. Өмiрi өзiн ажарсыз кiсiге
бармайтындай көредi. Түнгi ай сәулесiндей жалт-жұлт еткен әсем бiр дүниенiң
ортасында жүрiп, жүзiнен нұры тасыған сылқым, серi жiгiтпен бiрге қол ұстасып, құм
арасын кезiп кетедi. Сонымен бiрге сонау мұнартып тұрған ақшыл белдерге, сағым
ойнаған төбелерге қарай асады. Кеудесi күмбiреген күйге толып кетедi. Сиқырлы бiр
саз жанын арбап, бар қиялын шырмап ап, әлгi Төлегендей сұлу жiгiтке қарай өзiн ие
бередi. Мiне, оның бұл ып-ыстық демiн, албыраған жүзiн аса жақын жерден сезедi. Өзi
де от боп балқып бара жатады. Бәрiн айтуға тiл жетпейдi. Алпыс екi тамыры иiп, буын-
буыны босап, былауға салғандай былбырап жатқан бiр бақытты шақ. Бұл соны
аңсайды. Соған тезiрек жетсем дейдi. Сол бiр қиялдағы әсем шақ ертерек келсе дейдi.
Қашан, қашан деп, кейде өз-өзiнен күбiрлей сөйлеп, кеудесiндегi жұқа түйе жүн
көрпенi қаттырақ қысып, өртенiп жатқан денесiнiң ыстығын қайтарар ем, дәру
iздегендей дiр-дiр етiп, шаңырақтан түскен ай нұрына телмiре қарап, ұйықтамай ұзақ
жатады. Сүйтiп жүрген қиялын жеңгелерi кейде әдiрә ғып, әзәлдән бұйырмыс жарын
мына сиықсыз бiреу дейдi. Бұның оған сенгiсi жоқ. Ақыры оны өз көзiмен көрдi де.
Қайсы жылы екенi есiнде жоқ. Сол күнi ауыл жастары боп жиналып, отырыспа болған-
ды. Бұл Жұманды сонда көрген. Салған беттен-ақ бұл оны ұнатпады. Оған оң қабағын
бере қоймаған. Домбыра жағалай келiп, мына Балғынбайға жеткенде, оның өнерiне
таңғалған. Түрiн ұната қоймаса да, саусақтардың астынан шығып жатқан саз, баяғыдан
берi өзi аңсаған әлгi бiр сиқырлы шақ кереметтей бақыт iшiне енгiзiп жiбергендей
болған. Бұл оның күй өрши түскен сайын мың құбылып, мың өзгерiп отырған жүзiне
таңдана қараған. Мұның Досбергендi де көргенi сонда едi. Оны көрiп отырып: «Құдай