Упрощенная HTML-версия
— Ештеме.
— Жақсы. Асығыс ем. Жеңгең ертең курортқа жүретiн едi. Ал, жақсы, — деп,
гүжiлдеген дауыс трубканы қойды. Бұл жолы бұрынғыдай сарт ете түспей, трубка
орнына жәйiмен ғана жайғасты.
Елекеш аңтарылып қалды. Жылауық нәрестедей ызыңдаған қара трубканы қолына
ұзақ ұстап тұрды. Бұл не дегенi, дедi iшiнен. Бұрын-соңды оның өзiмен бұлайша iш
тарта сөйлескенiн көрмегесiн бе, әуелгiде қатты дағдарды. Ойы сан саққа жүгiрдi.
Ақырысында аудандағы көз таныс кiсiлердiң қылуаларын еске ала отырып, мына сөздiң
түп-төркiнi осыны меңзегенi-ау деп, бiр ойға тiреле бердi. Кәзiр онсыз аяқ аттап басу
қиын. Онда да көзiн таба бiлу керек. Есебiн таппай ыссылай ұрынсаң, дөңайбатқа
жолығып. Өрмекшiнiң торына тап болған шыбынша жықпыл-жықпылдың бiр
сәйкесiнде қала беруiң бек мүмкiн. Әзiрге Елекештi үйтiп қара басқан жоқ. Қас пен
қабақ қағысын тез түсiнетiн тазыша елгезектiгi мен орнын таба бiлер қасиетi талай
оқпандардың үстiнен аман-есен алып шықты. Ана жолы осы совхозға барарда да бiр
септiгi тидi. Ол кезде аудандағы ауыл шаруашылығы басқармасында көп инженердiң
бiрi боп жүрдi. Жұмысы тiптен мазасыз. Апта сайын дарияның арғы бетiндегi күрiш
егетiн колхоздарға екi етегi далақтап, шапқылайды да жүредi. Мұның әбден құты
қашты. Бiрде орайын келтiрiп, сол кездегi басшы алдында iскерлiгiн бiлдiрдi. Және
онысын бiр емес, бiрнеше жерде көрсеттi. Содан шаруа бабын күйттемесе, iшкен асы
бойына тарамайтын басшы ылғи мұны қасына ертiп жүретiн болды. Облысқа барар
болса, сөз жоқ, мұны ертедi. Бiр жолы Алматы асып қайтқаны да бар. Ақыры кейiнгi
жылдары бар дәулетi талан-таражға ұшырап, қу тақырға отырып қалған осы «Байқожа»
совхозына мұны директор етiп жiбердi. Бұл екi-үш жылдың iшiнде шаруасы шайқалған
совхозды аяғына тiк мiнгiздi. Қой санын азайтып, күрiш егу жағына бiртiндеп көшiрдi.
Кәзiр шәйдiң бетiн бозарту үшiн азын-аулақ мал ұстағаны болмаса, совхоз, негiзiнен,
күрiш егедi. Шығымы жаман емес. Кешегi соғыс жылдарынан соң түрен тимей
туырылып жатқан қара жер ылғал шылап, қойнына бытырадай дән түсiсiмен, бар
қуатын аямай, мәңгi тоқтамас тiршiлiк барын сездiрiп, көк сабақтарды жайқалтып
шығарады. Сонда да бұлар өзгелердiң алдына түсiп кете алмай қойды. «Неге?» — деп,
талай рет басы қатты. Ақыры көршi совхозға барып, ысқыаяқ Қаласбаймен жылы-
жылы сөйлескен соң, бiлдiрмей iшiн тартты. Биыл Набатты күрiшке шығарғаны да
сондықтан. Рекорд бола қалса... Рекорд демекшi, ана жылдары осы қырылдауық Жұман
көп астық алып, соғыс кезiнде құты қашқан шаруашылыққа бiр белкөтерме жасады деп,
әкесi әлге дейiн әңгiмелеп отырады. Онда Жұман егiстi мына Жықпылға салыпты.
Содан берi Жықпыл жаққа кiсi аяғы аттап басқан емес. Өткен жылы бұл Түбектен
қайтып келе жатып сол тұсқа әдейi тоқтап, төңiрегiн шола қараған. Бұған Жықпылдың
оқшырайып, Оқшының баурайына жете бере түйетайлыланып қалың қамыстың
қалқасымен дарияға иек арта құлайтыны қатты ұнаған. Өзi бергi тұстан қарағанда тiк
жар сияқты, әр жағында не жатқанын аттылы кiсiнiң көре коюы қиын. Дария жақтан
қайық жалдап өткен адам болмаса, Жықпылдың осы бiр қойнауы жәй көзге шалына
бермейдi. Соған өзi ана жолы куә де болды. Набатқа болашақ дән түсетiн тұсты
көрсетiп жүргенде, соған көзi анық жеткен. Ең қызығы... Жарайды, оны қоя тұр. Оның
есiне әйелi Күлжамаш түстi. Ол жас кезiнде ақсары, күлегештеу, аржайы мiнездi едi.
Кейiнгi жылдары қатты толыса бастады. Бетi шарық табақтай боп, әукесi қыртыстана
салбырап кеткен. Бел дейтiндей бел жоқ, кеуде мен бөксе тұтас шабылған келсаптай.
Жеңiн түре сап, жұп-жуан доғал қолымен самаурын көтерiп әкелгенде, сенiмен
күрескелi келе жатқандай боп көрiнедi. Елекештiң соған жыны келедi. Бiрақ тырп ете
алмайды. Күлжамашты саусағымен түртсе, пiлтабан әкесi Жұман мен оның облыстағы
қызметкер ағасынан айбынады. Сосын амал жоқ, оны ана Набатпен қатар қойып,
салыстырып бағады. Сүйтiп жүргенде... Жарайды, тоқтай тұр. Былтыр Күлжамаш
шатақ шығарды. Күйеуiнiң Набатқа көзi түседi деп кәуiп илесе керек, кеңсеге келуiн
жиiлеттi. Болмашы нәрсенi сылтау етiп, мұның кабинетiне бiр кiрiп шықпаса, кеуiлi