Упрощенная HTML-версия
олар жәй келсе екен, мұның үйiне кеп жатып алады. Бұл солардың бабын табам деп
шаршайды. Кейбiр оспадарсыздары үйде Пұсырман жоқта, мұны айналдырады.
Алмашкүл ондайларды талай рет басқа ұрғандай қылды. Сонда да арсыздары iзiнен бiр
қалатын емес. Бiрде бұл күйеуiне: «Асылы мынау жерден кетпесек болмас. Есiң бар да,
елiң тап деген», — деп едi, ол көне қоймады. Ақыры мұның көктен тiлегенiн жерден
берiп, Егiзов Пұсырманды «Бiрлiк» совхозына қызметке ауыстырды. Алмашкүл қуана-
қуана келiстi. «Бiрлiкке» келгесiн, ол баяғы даудан құлағы тиышталғандай болды. Бiрақ
мұның кеуiлiн бiр жәйт алаңдата бердi. Бiрнеше жыл отасса да, бұл әлi бала көтерген
жоқ. Етегiнiң қанамағанын iштей баяғы бiр қиын кезге таңып, кейде күрсiнiп қояды. Ол
жайын ара-тұра Пұсырманға айтса, ол қолын бiр сiлтейдi. Дөкiрлеу бiткен доғал жан
мұның бөпе сүйсем деген тiлегiне көп аса назар аудара бермейдi. Соған бұл аздап
ренжидi. Сүйтiп жүргенiнде Көптiлеудiң торына қалай түсiп қалғанын өзi де аңдамай
қалған. Майда тiлдi кiсi жымиған қалпы мұның кеуiлiндегi қайдағы бiр осал жердi тез
таба қойып, соны саусағымен майда басып, жанын жiбiтiп ала қояды. Сосын былқ-сылқ
етiп жүрген келiншек онымен әуейiлендi де кеттi. Бiр айдан соң өзiнiң құсқысы
келгенiн қуана сездi. Жүзi жайнап, етке шыға бастады. Тұмса келiншек сол жолы ащы
жуаға жерiк болды. Ол кезде мына «Бiрлiктiң» әр жағындағы жалпақ жазыкта ши
қалың боп өсетiн едi. Шидiң арасы толған шижуа. Өздерi биiк боп шығып, бастары
тотының құйрығынша күлтеленiп, әдемi боп тұрады. Бұл қолына кiшкене қалағын ап,
шижуаны қазып, дорбасына толтыра салады. Содан үйге кеп, айранды сапар кесеге
құйып жiберiп, жуаны майдалап турап, ал кеп iшедi. Ащы жуаны мейiрi ғана күрт-күрт
шайнайды. Мұның осынысын көрiп, Пұсырман қасқада ес жоқ. Өз-өзiнен ыржалақтай
күлiп, жұмысқа кетерде қамшысының сабымен қалың табанды етiгiнiң қонышын сарт
еткiзiп бiр ұрып, сыртқа шыға бередi. Доғалдау кiсiнiң қуанғаны да бұған ерсi көрiнедi
де тұрады.. Сондайда есiне Көптiлеу түседi. Оның ер баласы жоқтығын бiлiп, бұл түнде
жатқанда құдайдан мына iшiмдегiнi ұл қыла гөр деп тiлейдi. Содан ертесiне қолына
орағын ап, егiнге жөнеледi. Сол жылы колхоз жүгерi егiп, собық қайыруға Байқожа
стансасының оқушы балаларын көмекке жапқан едi. Бұлар кiлең әйелдер боп бидай
орады. Ара-арасында собық қайырысады. Мұның Ранайды көргенi сонда. Өзi жан
бiткеннiң ажарлысы едi. Ақыры бағы ашылмай, дүмдi кiсiнiң олжасы боп кете барды.
Соны iнiсiне Көптiлеудiң зорлап алып бергенiн естiп, бұл алғаш рет iшiн тартқандай
болған. Оның обалынан қорықпағаны несi деген. Сол жолы мектеп балаларын бастап
келген Ержiгiттi көрiп, Көптiлеуге деген секемi қалыңдай түскен. Мұны одан әрман
шошындырып, ол Пұсырманды мешiттi бұзуға айдап салды. Сол түнi бұл дөңбекшiп,
ұйықтай алмай шықты. Келесi жылдың көктемiнде Пұсырманды қайтадан Көптiлеу
көне қорымды жыртқызуға бас қылғаңда, бұл айқайын салып, оның етегiне жармасқан.
Әне босанам, мiне босанам деп отырғанда, әруақтың киепетiне ұшыраймын ба деп
қорыққан. Сол жолы, құдай оңдап бұл аман-есен босанып, осы шекесi торсықтай
Елекештi туды. Сондағы шiлдехана әлi есiнде. Бiр жағынан қуанып, бiр жағынан
қысылып отырған бұл құндақтаулы жатқан нәрестеге мейiрлене көз салып қояды.
Кемпiрлер кiрiп-шығып, бұған жылы сорпа, ылжырай пiскен ет әкеп бередi. Тұла бойы
дел-сал бұл әлi құрып, тамақты құлықсыз жедi. Сорпа iшкен сайын, бойына әл
кiргендей болады. Сол үстiне Пұсырман келдi. Мұның қорыққаны — дөкiр кiсi
баланың бетiне үңiле сала, бүлiк бастап кетер дегендiк едi. Бiрақ Пұсырман үйтпедi.
Түнiмен сыр бермедi. Қасында боп, тамақ пiсiрдi. Ертеңiне барып, бұл оның қабағынан
әлдеқандай сыз көрдi. Соған қарап, жерге кiрердей болды. Есiне баяғы бiр жәйт
қайтадан орала кеттi. Не iстерiн бiлмей, бетiнен оты шығып, басын төменшiктете бердi.
Бiр сәт: «Бәрiне өзiң кiнәлi. Менiң бала сүйгiм келдi. Сен соны бiлмедiң», — деп, өзiн-
өзi ақтағандай болды. Сол түнi ол ендi Көптiлеуден ат құйрығын шорт кесетiнiн, өзiне
осыншама жақсылық жасаған мына қара кiсiнiң көзiне өмiрi шөп салмайтынын айқын
сездi. Бiрақ Пұсырман морт кеттi. Бас салып ажырасты. Ойбайын салып, етегiне
жармасқан мұның қолын қағып тастады. Амалы құрыған Алмашкүл өз өртiне өзi күйiп,