Упрощенная HTML-версия
ащы шайыр. Сол арада олар жөн сұрасады. Дамолла: «Ақсақал, қай елсiз?» — деп
сұрайды. Онда әлгi бiздiң шалымыз: «Аспанмын», — дейдi. Сонда Тұрекең жұлып
алғандай ғып: «Е, Аспан болсаңыз, ана аспанда жүрмей, жерде нағып жүрсiз?» — дейдi.
Сонда шал: «Әй, мына Құлыс Кетеде Тұрмағамбет деген тiлi ащы, шақар бiр жиенiмiз
бар деушi едi. Сен осы сол емссiң бе?» — деп сұрайды. Ол: «Болсақ, болармыз», —
дейдi. Содан кейiн әлгi шалымыз түйесiнiң басын бұрып, дамолланы аулына әкеп, мал
сойып, қонақ етiптi дейдi, — деп Балғынбай демiн алды.
— Өзiн әйдiк шайыр дейдi ғой.
— Оған талас бар ма? Баяғыда бiздiң шалдар:« Iзтiлеудiң тұқымында өлең жоқ. Өлең
ояққа бiзден барған», — деп отырушы едi.
— О да мүмкiн. Айтпақшы, — деп, сол арада Әзберген Балғынбайға бұрылды. —
Осы бiзде мый жоқ қой, мый жоқ. Тұрекеңнiң ана сотқа айтқаны бар емес пе? Иә, иә,
сол. Соны кешеге дейiн жатқа бiлушi едiм, кәзiр тарса ұмытып қаппын. Соны...
— Е, ол былай ғой. Бiздiң жұрттан естiгенмiз ғой, анық-қанығын кiм бiлiптi. Сол
«Шәһнаманы» жазып бiткесiн, Тұрекең Алматы шәрiнде бiраз бопты. Бiр күнi
ұсталарын сезген Темiрбек оған пойызға белент алып берiп, Қармақшыға қайтарып
жiберiптi. Содан не керек, Тұрекең Жосалыдан түскенде, IҢКIБДЫ қойсын ба, бiрден
ұстап апты. Содан не керек, Тұрекең сотталатын болады. Сот, шамасы, шешесi балаға
жөндеп қарамайтын бiреу болса керек, екi бетi отқа күйiп қалған бiр жас жiгiт екен. Ол
соттың үкiмiн шығарып, Тұрекеңдi жерсiбiрiге жiбертiн болғаннан кейiн, дамоллаға
қарап: «Ал, Тұреке, соңғы айтатын не сөзiңiз бар?» — депдi. Сонда Тұрекең орнынан
тұрып, екi қолын алдына қусырған қалпы: «Бәрекелде сотқа, кетiп тұрсың ходқа. Екi
бетiң күйген екен отқа, молланiкiн молдау кес, пiсiрiп жерсiң отқа», — дептi. Соны
естiген жұрт не дерiн бiлмептi.
— Ойпырмай, ә?
— Бұны кiмнен есiттiң?
— Ау, о кезде ел деген өлеңдi бiрден жаттап алмайды ма? Солардың бiреуiнен
естiдiк та, — дедi Балғынбай жалтарып.
— Е, содан кейiн не болды?
— Не болсын, Тұрекең айдалып кете барады. О деген бiр қасиятты кiсi ғой, содан не
керек, атылмай, аман-есен қалады. Ақыры ақталып, отыз тоғыздың, шамасы, күзi
болар, елге келедi. Оны пойыздан түсiсiмен, мына Кетелер, мына бiздей емес, сондай
ұйымшыл ел болады, бiрден алақандарына сап көтерiп әкетедi. Со кезде орнынан түсiп,
басы шатылып жүрген баяғы сот та бағзалда жүр екен. Бiр қайымын тауып, жұрттың
бәрi жапырласып амандасып жатқанда, ода ұмтылып кеп, Тұрекеңнiң қолын алады.
Сосын көтiн қысып, жайына қарап тұрмай: «Тұреке, халыңыз қалай?» — деп сұрайды.
Сонда Тұрекең тұрып: «Халым қалай болсын, баяғы кескен жерiң қарақотырланып келе
атыр» — дейдi.
— Өй, шабазым-ай!
— Не деген айтқыр!
— Ау, үйтпесе, Тұрекең Тұрекең бола ма?
— Оның ана Ақмешiтте болған кезiнде бiр сарттың шайырына айтқаны бар едi. Мый
жоқ қой бiзде, мый жоқ, соны да ұмытып қалдық...
— Е, ол ма, — деп Балғынбай көтерiле түстi. — Ол ана iнқiләбтан бұрын болған
жәйт қой. О кезде кәзiргi Қызылорданың аты Перауски. Содан не керек, Тұрекең бiр
шаруа–сымен сонда барады. Бағзалдан түсiп, келе атса, о кезде не көп, сарттың
шәйханасы көп, бiр шәханада сарттың бiр атақты шайыры отыр екен дейдi, оның жан-
жағында қаумалаған жәмиғат бар екен дейдi, сонда бiрөзбек қолымен Тұрекеңдi
көрсетiп: «Шу Турмуһаммәд намли қазоқ шайыры болады» — деп қалады. Осы кезде
ешек мiнген, түйеге төрт қап ұнды артқан сарттың бiр саудагерi түйенi бұйдасынан
тартып, бұлардың жандарынан өте бередi. Түйе ешектен үркiп, басын керi кегжитiп,
жынын шашып, көткеншектей бередi дейдi. Сонда осыны көрiп тұрған әлгi сарттың