Упрощенная HTML-версия
— Бiздер, шалдар, шаршадық. Өздерiң пiкiр таластыра берiңдер. Дiспүт деген тәуiр
нәсте ғой, ой жетiледi, — деп, Мыңбаев қозғала бастады. Оған Құлбаев, Жиени, Игiлiк,
Жолан, Дәмегүлдер ердi.
Ауыл кiсiлерi кеткесiн, дастархан басында Елекеш, Әбду, Мылтықбай, Патшайым,
Күлжамаштар ғана қалды. Ендi кезектi тiлектi Патшайым айтты:
— Жiгiттер, — дедi Патшайым орнынан кербез түрегелiп, — бүгiн Бәкеңнiң
келгенiне қуанып жатырмыз. Жерлесiмiздiң үлкен азамат, ғалым болғанына бiз
әрқашан да тiлектеспiз. Бәке, — дедi ол шаралы көзi шам жарығында күңгiрт тарта
мөлдiрей қарап, — қадамыңызға нұр жаусын. Амандық болса, осыдан кейiн бiздiң
отбасын да көрерсiз. Әрине, бiздiң отағасы мына Елекеңдердей атқа мiне қойған жоқ.
Атам қазақтың баяғы қара киiзiн кiлемге айырбастап үлгере алмай жатқан қоңторғай
жайымыз бар. Оны әбессiнбей дегендей...
— Соның өзi жақсы. Қазақтың иiсi шығады, — дедi Бәйдеш жымиып.
— Ендеше, соны иiскеп, туған жердiң топырағында аунап-қунап жақсы
демалуыңызға тiлектеспiз. Мен мына Бәкеңнiң ғылымдағы жолы даңғыл бола берсе
екен деп...
— Жарайсың! — деп, Әбду орнынан бiрiншi боп атып тұрды.
— Жоқ, мен бұған қарсымын, — дедi Мылтықбай қолын сiлтеп.
— Неге?
— Ол... өт-те нашар ғалым, — дедi Мылтықбай тiлi күрметiлiп.
— Бәке, құрдасыңыздың кейде аздап қызып қалатыны бар. Оны кеуiлiңiзге алмаңыз,
— дедi де Патшайым орнына отырды.
Кiсiлер бiр-бiрiне қарасты. Сол сәт Мылтықбай аяғына теңселе мiнiп, орнынан
тұрды. Қарынан ұстай берген Патшайымның қолын қағып тастады.
— Мылтықбай, мә, ыссы шәй iш, жақсы болады, — дедi Күлжамаш ыржиып.
— Өзiң iш, — дедi Мылтықбай. — Бiз осы пайғамбар келгендей неменеге бағанадан
берi жалпылдап жатырмыз, а? Соншалық Бәйдеш кiм екен, а? Әй, ол дегенiң Алматыда
жортып жүрген, қатардағы көп кандидаттың бiрi емес пе?
— Қасқа, қатынын қызғана бастады, — деп, Әбду жырқылдап, Елекештiң бүйiрiнен
түрттi.
— Әй сенiң осы докторлық диссертацияңның тақырыбы не, а?
Бәйдеш тақырыбын айтты.
— Сонда сен философияда не жаңалық ашпақсың?
— Жаңалық ашу шарт емес.
— Ендеше докторлық қорғаудың не керегi бар? Әлде басқалардың жазғандарын
көшiрiп алып, бiрдемеге ұқсастырып шығару мiндет пе? Бұл деген, анығын айтканда,
ақша табу ғана ғой.
— Қасқа-ау, содан басқа не керек? — дедi Әбду сөз қыстырып. — Осы кәзiр сенiң
қалтаңда бiр бөтелкеге жетерлiк бес сом да жоқ.
— Неге? Бар, — деп, Мылтықбай шалбарының қалтасын қарай бастады. Аздан соң
үстел үстiне үш сомдықты шығарып қойды.
— Бұл аз, — дедi Әбду, — сен арақты… баяғы екi сом елу тиын болған кезiмен
өлшейсiң. Кәзiр арақ деген бес сом.
— Менде... — Мылтықбай қалтасын қайта қарап, ештеңе таба алмады.
— Айттым ғой жоқ деп. Мiне, сенiң өмiрден артта қалып жүргенiң осы. Сен баяғы
ескi өлшемдермен өлшейсiң, — Әбду қолын жоғары көтердi. — Жолдас, есiңде болсын,
кәзiр өлшем өзгерген. Бүгiнде жеке кiтапхана ашу... өзi... — деп, ол қисая кеттi.
Ел ду күлдi. Мылтықбай қызарып сала бердi. Ол осы мектепке алғаш келген жылы
совхоз кiтапханасына барып, әбден қарны ашып қайтқан едi. Ертесiне совхоз
басшыларымен келiсiп, жұртты әдебиеттi түсiнуге баулимын деп арнайы үйiрме құрып,
өзiнiң мыңнан астам кiтабын кiтапханаға берген-дi. Әуелгiде ел омырауын ашып, арқа-
жарқа боп жүрдi. Үйiрме жиналысына бiрi қалмай қатынасып, кейбiр сұрақтарға