Упрощенная HTML-версия
бiрге оқыды. Набатпен кейiннен ғана тiл табысқан болды. Оған дейiн қыздың не iстеп,
не қойғанынан бихабар. Әйтеуiр, қыз бұған тiс қағып қалғандай боп көрiнетiн. Қатар
жүргенде жасын өзiнен анағұрлым үлкен сияқты сезетiн. Бiрақ оған назар аударып
жатқан бұл болмады. Тек бiр жолы кiп алып қалғаны бар. Былтыр Жеңiсбек студент
боп қоқиып ауылға келгенде өзi тұстас қыз-бозбаланы үйiне отырыспаға шақырған.
Сонда түннiң бiр уағында Набаттың Жеңiсбекке ұзағырақ тесiлiп қарағанын байқады.
Қыздың шаралы көзi әдеттегiден үлкейiп, әлдеқандай жеңсiк оты тұтана маздап барып
сөнетiн рай танытып, қимай әрi жазғыра қарап қалған екен. Ендi бiр әзiрде әлгi аялы
жанардан мөп-мөлдiр жас ыршып-ыршып түсердей. Тоқшылық шошып кеттi. Дереу
Жеңiсбекке қараса, ол жүзi төменшiктеп, бiр қызарып, бiр сұрланып отыр екен. Бұнысы
несi деп таңғалғанымен, одан пәлендей мәнiс таппаған. Кейiннен ұмытып та кеткен.
Ендi осы бiр күдiк көкiрек тұсын кыжылдатып, iшiне өзгеше бiр шоқ тастап
жiбергендей болды. Әлдеқандай сезiм оянып, әдемiше келген қара торы жүздi, ашық,
аржайы мiнездi Набатты бөгде алақанның аялауына қимайтынын аңдады. Өзiне
бұйырмас нәсiбiн басқа бiреуге су тегiн бере салудың жөнсiздiгiн бiлдi. Сол арада
өзiнiң батыл бел буғанын iштей ақтап шыға келдi. Дегенмен iш жағында жатқан екiншi
сабырлы дауыс: «Адам жанының қойнауын бiлмей тұрып, кiсi аңғырттанып iс жасай ма
екен? Мына тiршiлiкте шабысты желаяқтан шоқырақтан аса алмас жаман шобырдың
озып кететiн де жағдайы жетедi», — деп, мұның әлгi аптыққан кеуiлiн басуға
тырысқандай өзiнше үн сап жатты. Тоқшылық не iстерiн бiлмей, дел-сал қалпы үйге
кiрдi де, шешiнiп төсегiне жатты. Бiр сәт бағанағы айтыс-тартыс туралы ойлады.
Әсiресе, Мылтықбай мен Әбдудiң ит ырқылжыңының астарында бiраз нәрсе жатқан
сияқты. Құрдастығын ортаға сап, қанша әзiл-қалжыңға жеңгiзгенмен, осы арадан
әлдеқандай бiр шындық бар. Тек ана Бәйдеш қана сыр алдырған жоқ. Неге, дедi
Тоқшылық әрi қарай аунап түсiп. Ол әлде сыр сақтайын дедi ме? Болмаса өзгелердiң
төрт елi қақпақсыз екi елi аузынан далаға шығып жатқан жел сөздердiң аңысын аңдап
барып, тоқ етерін бiр-ақ айтсам деген талабы бар ма? Кiм бiлiптi. Тек мұның көз
алдына қайта-қайта көлбеңдеп келе бергенi биыл жазда емтихан үстiнде Бәйдештiң
самарқаулау, тәкаппар түрi едi. Ол сынақ кезiнде мұның бет-жүзiне анықтап та көз
салмаған-ды. Ол басын шалқақ ұстап, мұның берген жауабын енжар қалпы мүлгiп
отырып тыңдаған. Қасындағы кiсi баға қойып жатқанда, қысыңқылау қой көзiн
сығырайта ашып ап, бұған бiр түрлi мүсiркегендей, бiр түрлi келемеждегендей боп,
қулана күлiп қараған. Сол қарасы Тоқшылықтың әлге дейiн көз алдынан кетпейдi.
Сонда, дедi ол өзiне-өзi ақырын күбiрлеген қалпы, осының өзi өмiрдiң жықпылын бiле
ме екен? Егер бiлсе, оны неге бұл секiлдi тiрлiк тауқыметiн әлi тартып үлгермеген
бозбалаға жайып сап айтпайды? Әлде қызғана ма? Сонда адамның мына дүниеде өзi
тапқан өзгеше сырын бөгде көзден жасыратын болғаны ма? Мұның тегi iштарлық емес
пе? Ертең мен де керемет бiр сырдың кiлтiн тапсам, өзге кiсiге айтпайым ба? Әлде бұл
осылай болу керек пе?
Сол жолы Тоқшылық қатты ойланып қайтты. Жатақханаға бармас бұрын
Алматыдағы үлкен мейманхананың бiрiне орналасқан бiр ауылдасына соқты. Одан
Набаттың жазғы сессияда жүргенiн есiттi. Сол арада былтыр осы Елекештiң Набатты
қолпаштап, оқуға түсiргенiн шет жағалап естiген едi. Бiрақ оған онша назар аударып
жатпады. Соған ендi ғана таңғалып жатыр. Шынында, Елекеш Набатқа неге
көмектестi? Неге оны қанатының астына ала қалды? Үйтетiндей, қыз оның пәлендей
жақыны емес. Сонда бұ не? Тоқшылықтың басына бөтен бiр ой шапты. Iзiнше сол
ойынан өзi қорқып кеттi. Қой, ол мүмкiн емес. Үйтiп не көрiнiптi? Әй, осы бiздiң
шүбәшылдығымыз-ай! Кiсi кiм көрiнгеннен күдiк ала берсе, өмiр сүрiп бола ма? Кейде
тiпте жақсы өтiрiкке де сену керек. Онсыз мына тiрлiк... бозбала кездегi адам көзiн
жалт-жұлт тартар әсем шырайынан айрылып сала бередi. Әлi есiнде, дәл оныншы
класқа өткен жылы жазғы демалыста Жосалыға барып, бiрталай кiтапты оқып көрген
едi. Әуелi түкке де түсiнбедi. Кейiннен оқи келе түсiнгендей болды. Түсiне келе