Упрощенная HTML-версия
Әлде солай болуға тиiс пе? Мұның да iшiнде талай қоқсық жатыр. Әбду көргенiн де,
естiгенiн де әуелi өзi iштей сараптап алмай тұрып, жан адамға айтпайды. Өз
түсiнiгiнше, ауызға қарағанда, iштiң билiгi басым болу керек. Iш дейтiн — кiсiнi бар
бәледен сақтайтын алтын сарай. Сен әуелi естiген, көргенiңдi iштей оң-терiсiн, пайда-
зиянын шотқа қағып алып барып, аузыға тежеу қойып сөйлесең, басқа келер еш пәле
жоқ. Қазақ басқа бәле тiлден деп осыны айтқан. Iшiңдегiнi сыртқа ақтара беру, асылы,
ақылды, кiсiнiң қылығы емес. Ойбай-ау, алтын сарайыңды ана Мылтықбай құсап
жайып сала берсең, кiм көрiнген кiр-кiр табанымен таптап, кешiп кетпей ме? Ондай
шаң түскен жерде не кәдiр-қасиет қалады? Әбду күлiмсiредi. Жаңа Мылтықбай
абыройынан жұрдай болды. Қасқа, бiлгенiн басына жарата алмайды. Әлге дейiн ненiң
пайда, ненiң зиян екенiн бiлмейдi. Патшайым болмаса, қой оны, деп, Әбду түңiлiп,
қолын сiлтедi.
— Не, не? — дедi қасында пысылдап жатқан Бибiш.
— Әй, ана Мылтықбай ойыма түсiп...
— Өзi... тез мас боп қалды ғой.
— Өй, оны қой! Берекесiзге жорық жоқ. — Әбду берi қарай аударылып жатты. —
Бәйбiше, ана Бәйдешке шәй беру керек шығар. Кiм бiлiптi, кейiн бiр керегi боп қалар.
— Берсең бер. Саған қой деп атқан кiм бар?
Әбду үндемедi. Оған әйелiнiң осынысы ұнайды. Мұның сөзiн екi етпейдi. Өмiрi
бетiне қарсы келмейдi. «Қатын деген қатын болу керек. Ол маған бала тауып берiп,
отбасымды ұстап отырса, сол жетедi», — дедi ол iшiнен. Ана Патшайымдай өзiңмен
бiлiм таластырып отырса, кәйтесiң? Патшайым демекшi, баяғыда соған жiгiттердiң
ауыздарының суы құрып жүргенде, жалғыз бұл ғана ауаланбады. «Жорғаның шаңы
кеппес, сұлудың а… кеппес» деген. Сұлу қатынды мен нағылам? Сұлу катын менi
нағылсын? Ондайды алам деп, ертең... қатыныңды қалай күзетiп боласың? Бет-аузы
жылтыраған ұрғашыға қандай бұқа сүйкенбейдi? Одан да адам көзiн салмайтын, кiсi
қызықпайтын, қатқан қара қайыс қатынның өзi жақсы. Сол маған жарайды. Тең
теңiмен, тезек қабымен деп бұрынғылар дұп-дұрыс айтқан. Маған жаман қатын да
болады», — деген. Iштей Патшайымның ажарына қызықса да, оған көз сұғын қадайтын
еркектiң көп екенiн бiлiп, ертең оны қай кiсiден қорғап жүрем деп, iргесiн аулақ салған.
Ең тиышы — жат көздi қызықтырмас жаман қатын. Одан бұның ұтылған түгi де жоқ.
Үй iшiнде өзi — би, өзi — хан. Бибiшке өзiнен асқан бiлгiш, ақылды, табыскер кiсi жоқ.
Әйелiң сен жөнiнде солай ойласа, саған басқа дүниенiң керегi шамалы. Әбду ұлының
құлағына да соны құйып жүр. Ендiгi бiр түйгенi — иiле бiлу. Оған қайыр тал қатты
ұнайды. Қандай дауыл тұрса да, қайыр тал жел ығына қарай жығылып, мың рет
майысып, жапырақтарын ғана шашып, сынбай, аман қалады. Ал, қара дауылға
қасқайып қарсы тұрған берiк емендерiң иiлмегендiктен морт сынып, қирап жатады.
Құлап түскен соң, оны кiм басынбайды? Шегiртке екеш шегiрткеге дейiн төбесiнде
тайраңдап зiкiр салады. Үйтiп мықты атанғанша, қайыр талша аман қап, әлсiз атан. Осы
iш пен иiле бiлу — Әбдудiң өмiрден түйген ең басты сабағы. Қашан қанаға келгенше,
оның еш айыбы жоқ. Шаршыңа кеп толғасын, саған иiлетiндер табылады. Өмiр шiркiн
осы, дедi Әбду күрсiнiп. Онда басқа қалтарыс, жасырын ештеңе жоқ. Өзi әлi жалпақтап
келедi. Ендi қашан деп, Әбду Елекештiң анада берген уәдесiн есiне алды. Сол жайын
әрi-берi ойлап, бiраз жатты. Осы арада оның неге кiдiре беретiнiне таңғалды. Әлде...
бiрдеңе жетпей ме? О не сонда? Сол екен, оның есiне ертедегi бiр оқиға түсе кеттi.
Онда бала кезi едi. Мұның аулы Сырдың бiр тұсында отырған-ды. Сол жылы
көлтабанға шаша салған жүгерi қақалып, аса бiтiк боп шықты. Енапат атыраптың о
шетi мен бу шетiне көз жетпейдi. Жайқалып тұрған жүгерi! Әрi өзi қандай! Әр талы
бiп-биiк. Iшiне кiрiп кеткен кiсi көрiнбейдi. Мұндай егiндi жинап алу оңай емес. Содан
болар, со жылы Жұман бастаған бригадаға колхоз басқармасы мектепте оқып жүрген
бұларды көмекке бердi. Кiлең қара сирақ ызғыттай балалар шаршауды, сiрә, бiлген бе?
Ертеңнен қара кешке дейiн собық қайырады. Оларды сосын бiр жерге тау қып үйедi.