Упрощенная HTML-версия
— Анау не, әй? — дедi Мылтықбай қолын шошайтып.
— Иванмола ғой, — дедi Әбду.
— Не, не?
— Иванмола дейiм.
— Онысы несi?
— Е, сен оны бiлмейтiн бе едiң? — деп, Әбду табақтай қап-қара бетi жайыла түсiп
айқайлай сөйледi. — Әй, бұл ертеректе болды. Ана Ивановтың Иван деген әкесi мына
Кеңтүпте зоотехник боп iстедi. Өзi қазақ арасына ертеректе келген жалпақ сары орыс
едi. Қазақшаға судай. Сол, шамасы, елуiншi жылдары болар. Ол кезде қай бiр жақсы
машина бар, сапқоздың жаман атына мiнiп, қойдың жайын бiлейiн деп, Құлға барады.
Қайтар жолда қасқа боран соғады. Астындағы жаман ат зорығып өледi. Сосын ол не
iстерiн бiлмейдi. Отырса, жаурап бара атыр. Тұрса, жел ұшырып бара атыр. Қайда,
қалай қарай жүрерiн және бiлмейдi. Боран болса, аспаннан борап, жерден суырып тұр.
Нағыз ақбасқын. Сосын есiп өлмейiн, алда-жалда қисая кетсем пана болар деп, мына
тастарды жиып, үйе берiптi. Онық бағына терi-терсек жиып жүрген Төлес Әлмақан осы
үйiндiнi көредi. «Апырау, бұл арада мұндай нәсте жоқ едi ғой. Мал ма, адам ба?» —
деп, жақын келсе, секектеп жүрген Иванның үстiнен шығады. Сол жерде арақ берiп,
оны тiрiлтiп алады. Бiрақ ел Иван тiрi қалса да, мынаны Иванмола деп атап кеттi.
— Қызық екен. Кәзiр өзi қайда?
— Алматыға көшiп кеткен. Оларға… мына бiздердей емес, кәзiр қайда барам, қайда
тұрам десе де, жол ашық қой. Оны қаланың орталығынан ойып тұрып казынаның үш
бөлме тамын алыпты дейдi.
— Алсын, үкiметтiң адамы дегендей.
— Оны үкiметтi адамы емес мен алайын ба?
— Ал, Төлес Әлмақан әлi тiрi ме?
— Тiрi ғой. Мына Басықара жағында тұрады. «Бiрлiк» қалқозына кiргендердiң
бiразы осы Кеңтүпте қалды, бiразы төменгi жаққа көшiп кеттi. Ана Көптiлеу, Мырқияс,
Ержiгiт дегендер...
— Өйдөйт, заман-ай!
Мылтықбайдың кешегi Ақмырза көтерiлiсiне қатысқан Iзет, басқарма Көптiлеу,
Ержiгiт, Пiрмақандардың арасында болған кикiлжiңнен аздап хабары бар едi. Әсiресе,
Ранай жайлы әңгiмеге қаршадайынан құлағы қанық-ты. Оны ана бiр жылы өз көзiмен
көрдi де. Шынында да, ел айтса айтқандай, жан бiткеннiн ажарлысы екен. Шашына ақ
кiрiп, ақша бетiне әжiм түсiп, бойы еңкiш тартса да, бимәлiм сәулеге толы тостағандай
жанарынан баяғы жас шағындағы сыны кетпес сымбатының iзiн анық аңдауға
болатындай едi.
— Әй, шiркiн, ол да бiр заман екен-ау, — деп, Әбду тамсанып қойды. — Сол кезде
ат жалын тартып мiнгендерден санаулы-ақ кiсi қалды. Итiсiп-тартысып жүрiп, олар да
пәни дүниядан өтiп кеттi. Кәзiргi жастар оларды бiледi дейсiң бе? Ол азаматтардың
қолынан ет асаған мына бiздер болмасақ.
Осы кезде олар бiр төбеден асып түсе берiп едi, оң қапталдан машина жолға қарай
жөңкiлiп желе жатқан бiр топ киiк көрiндi. Әбду мылтығына жармасты.
— Бала, бас! — деп, ол кабинаның ашық терезесiнен мылтығының аузын шығарып,
бұған қарады.
Тоқшылық газды баса түстi. Томпаңдаған сұр газик бауыры жазыла түскендей,
зырлап келедi. Оқалақ-шоқалақ алдыңғы жағы жерлерде көтерiлiп барып, қайтадан
сылқ ете түседi де, жер танабын қуырып, заулай жөнеледi. Киiктер жол жиегiне
жақындай бере, құлақтары жат дыбысты естiп, кенет үркiп жалт бердi. Барлығы
дүркiрей бұрылып, күн тимеген сауырлары бiр жалт етiп, әрi қарай салды. Олар
машинамен бiраз жерге дейiн қапталдаса жарысып отырды. Бастарын төмен салып
жiберiп, жөңкiлiп келедi. Әлi де оқ жетпейдi, Әбду дегбiрi қалмай:
— Әй, бассайшы! — деп, Тоқшылыққа қарап айғайлады.