Упрощенная HTML-версия
20
— Жiгiттер, — болды Әбдудiң өз отбасында отырғандағы бiрiншi сөзi, — кәнеки,
қысылмай-қымтырылмай, алдарыңыздағы тәрелкелерге дәм салып алыңыздар. Мен
қыздарға қызмет қылып жiбере қояйын, — деп, ол Күлжамаш пен Патшайымның
тәрелкелерiне жармасты.
Елекеш марғау қозғалып, Бәйдештiң тәрелкесiне тоңазыған еттi салат салды.
Тоқшылық Мылтықбайдың тәрелкесiн қолға алды. Қарсы бетте отырған Жеңiсбек өз
қамын қылып жатыр. Әбдудiң әйелi толық сары, мiнезi кең Бибiш самаурынды көтерiп,
шәй әкелдi.
Мылтықбай салатты асап жатып, жан-жағына бiр-екi рет көз тастады. Сосын дереу
iшiн тартты. Соңғы үш-төрт жылда шаруа бабын ойлаған Әбдудiң iшi-сырты тегiс
майланып та үлгерген екен. Абажадай қонақ бөлменiң екi қабырғасында екi арабы
кiлем iлулi тұр. Еденде екi кiлем төсеулi жатыр. Бiр қабырғаны тұтас алып тұрған чех
гарнитуры шам жарығында ашықтау түсiмен бөлмеге әр-ажар бередi екен. Ортадағы
үлкен үстелдiң жан-жағына арқалығы аққу мойнынша әдемiлене соғылған орындықтар
жинала қалыпты. Анадай жерде тәпелтек үстелдiң жанында екi жұмсақ кресло бұған
маңқия қарап тұр. Түрлi-түстi етiп көрсететiн телеайна бiр түкпiрден қарауытады.
Мылтықбай жұртқа бiлдiрмей, сервант жаққа бiр-бiр көз жүгiртiп шықты. Кiлең
хрусталь ыдыстар неше түрлi сәуле шашып, жылтырай қалыпты. Iшiнен: «Мынау ит
мәттақам екен ғой», — деп, көзiн тайдырып әкеттi.
Патшайым көрiп ал дегендей оны бүйiрiнен түртiп қойды. Өзi кешеден берi бiр түрлi
боп жүр едi. Бәйдештi көрiп, ескi жарасы қан қақсап қоя бердi. Есiне жас кезi, қайда
барса да өзiнiң жiпттердiң көз құрты болған бақты, базарлы шағы түстi. Сол уақыт пен
кәзiргi халiн салыстырып, бiр түрлi қоңырайып қалды. Ол кезде, шынында да,
Патшайым бақытты едi. Өлiп-өшiп, мұның қасы мен қабағын бағып, қызметiне құрақ
ұшуға даяр жiгiттердi өзi таңдап, өзi бақытты етем деп ойлайтын. Қолында кез келген
жұмыр басты пенде мына шолақ тiршiлiкте қалай төгiп-шашса да жетерлiктей бақыт
бар сияқты көрiнетiн. Өзiнiң де бақытты болатынына сенетiн. Сүйтсе, бұл шолақ
ойлапты. Бiр ғана бұның еркектiң қанжығасына байлайтын бақыты әйелге жықпыл-
жықпылы көп өмiрде аздық етедi екен. Ер азамат тарапынан мұның да шылауына
оралатын бақыт керек екен. Ақыры не керек, сол бақытпен шолжық қыздай ойнап
жүргенiнде қымбат шағы өте шығыпты. Әркiм өзiнше мына тiршiлiктегi ырзық-
несiбесiн терiп жемек боп, сан қилы жолмен дүниенiң қызыл түлкiсiн қуып кетiптi.
Ендi қанша айтқанмен ол кез қайтып келмейдi. Мұның басындағы бағы да қайтып
келмейдi. Бұл бұрынғыша кiмдi бақытты етсем деп жан-жағында топылған жiгiттердi
таңдай алмайды. Бiр шөбi түскен жiгiтпен қалған азды-көптi тiршiлiгiн ептеп-септеп
еткiзуге тиiс. Сонда осы өз тағдырымызға өзiмiз қожамыз дейтiнiмiз қайда? Егер ол
қолымызда болса, бiз неге өмiр жолымызды жанымыз қалаған ыңғайға қарай өзгертiп
ала бермеймiз? Неге мен, мәселен, кәзiр өз ғұмырымның басқа бiр нұсқасын жасап
алмаймын? Оған кедергi келтiретiн не? Мылтықбай ма? Ел-жұрт па? Әдет-ғұрып па?
Патшайым ойланып қалды. Әлде жоқ, өзiмiз көлденең көздiң әңгiмесiнен аза бойымыз
қаза болып, түкке тұрмайтын рәсiмдi асыра бағалап жатамыз ба? Шындығына келгенде,
шыр етiп жер басқан пенденiң қай-қайсысы да бақытты болсам, жақсы өмiр сүрсем,
қызық көрсем дейдi. Бiрақ тiршiлiк олардың бар тiлегiн орындай бермейдi. Әр
ұрпақтың iшiнде жүзден озып жүлде алғандары мен мойны озық туғандары ғана мына
тiршiлiкте қонышынан басып өтедi. Қалғандары оны қызғанады, есектейдi. Әжуалары
өз мiскiн халiн жасырғысы кеп, барға қанағат етiп, тақуа бола қалады. Шындығында,
қолынан келсе, қатарынан озбасам деп жүрген олар жоқ. Оған шамасы жетпейдi.
Әйелдер де сондай. Бiр кезде жұрттан мұның мойны озық едi. Ажар, көркi, парасаты
артық болатын. Кiмге болса да, анау Елекешке не Бәйдешке тием десе де, мүмкiндiгi
бар едi. Бiрақ қалауы Мылтықбайға түстi. Самбырлаған елгезек жiгiттiң өнерiне, аузын