Упрощенная HTML-версия
кiсi едi. Әсiресе, осындай дүбiрлi, алқалы топқа барын аямай шашып жiберетiн. Осы
жолы да сондай болды. Саба-саба қымыз, қазан-қазан ет ауыл үстiн басып қалды.
Конақтар қатар тiгiлген екi ақ үйдiң арасына төселген кiлем үстiнде отырып, жырау
жырлатып жатты.
Орта бойлы, қызыл шырайлы ұлы жырау Балқы Базар жер ортасынан асып қалған,
ауыздыға сөз бермес дiлуар, жүйрiк кiсi екен. Ол салған жерден қамшы салдырған жоқ,
Жұрт таңдауын айтқасын-ақ, Базар жырау өзi шығарған «Мақбал—Сегiз» қиссасына
кiрiсiп те кеткен едi. Өзiнiң айтуы бөлек екен. Сөздерi анық естiледi. Аса бақырмай,
майда бiр әуезбен төгiп айтады екен. Кәриялар оны ұйып тыңдап қалған. Кейбiреулерi
қыз Мақбалдың аянышты халына шыдай алмай, көз жастарын төгiп-төгiп алады.
Жырау сол аянышты халды онан әрмен үдете түсiп, ерекше бiр мұңлы дауыспен
күңiрене жырлайды.
Соны тыңдап отырып, бала жiгiт өзiне не болып, не қойғанын бiлмей де қалды.
Басын тiк көтерiп ап, жыраудың күмiстей сақалына қадалған да қалған. Аузы аңқайып
ашылып кеткен. Сонда мұны қасында отырған Жұман түртiп қап:
— Әй, аузыңды жап, шыбын кiрiп кетiп жүрер! — деген-дi.
Бұл сөзге оның қасындағы жырқылдақ топ мырс-мырс күлiскен.
Досберген сол арада қып-қызыл боп кеткен-дi. Бiрақ iшiнен әлденеге Жұманға деп
зiл түйдi. «Қап, бәлем, күнiм туса көрермiн-ау! Әзiрге шалқақтай тұр»,— деп, iштей бiр
сертiн берiп те тастаған едi.
Көп ұзамай жастар жағы бөлектенiп, басқа бiр ақ боз үйде отырыспа жасады.
Жұрттың бәрiнiң көзi — Кәмпитте. Өзi Кәмпит десе Кәмпит екен. Ақ торғын көйлегiнiң
етегi көлбеңдеп, ұзын шашына таққан шолпысы сыңғырлап, көк сауырлы кебiс киген
аяғын ерiне басып, iшке кiргенде, өмiрi мұндай ажарлы қызды көрмеген Досбергеннiң
аузы аңқиған да қалған. Жан-жағында отырған жастардан қымсынуды ұмытып, қыздың
нұрлы, балғын жүзiне, орайын тауып қайтарған жауабына қызыға қарай берген. Сол
арада шара-шара қымыз келiп, жiгiттер бiр-бiрлеп домбыра тартып, өлең айта бастады.
Сыр бойының жастары ел арасына кең тараған «Аққұм», «Ақ дариға», «Шынар-ай»
тәрiздi әндердi көп ай–татын. Қосылып айту үрдiсте жоқ болатын. Сондықтан жастар
домбыраны бiр-бiрiне ұзата отырып, осы өңiрге таныс, майдалап көмейден орындалар
жұмсақ, назды әндердi айтып та болды. Домбыра бұған жеткенде, Жұман жақтырмай
қап, әрi бұрылып кетiп, қасындағы бiреуге күңк ете қалды. Соны көз қиығымен бағып
отырған Кәмпит Жұманды ұнатпай:
— Құрбым, қысылмай айта берiңiз, — дедi.
Досбергеннiң қысылғанынан қара терi шықты. Добалдай қолымен маңдайынан аққан
тердi ысырып тастап, қарлығың–қы даусымен:
— Мен... ояғына жоқ едiм,— дедi.
— Тәйiрi, домбыра тартпайтын қазақ болушы ма едi? Кәне, қысылмай айта берiңiз,
— дедi Кәмпит бұған жылы ұшырай қарап.
Сол арада Жұман мұны қыжыртып:
— Оған домбыра қайда? Ол құрықты домбыра ғып жақсы тартатын шығар, — деп,
әрi қарай бұрыла берiп, мырс-мырс күлдi.
Досберген мына қорлыққа шыдай алмай, кап-қара боп кеттi. Атып тұрып тарпа бас
салуға, Кәмпиттен ұялды. Сол арада ол өзiне қарай созыла берген iрi бiр қолды көрдi.
Жалт қараса, Балғынбай екен. Ол күреңiте түсiп:
— Құрдасым үшiн мен бақ сынап көрейiн, — дедi де, мұның қолындағы домбыраны
ала бердi.
Сол арада бұл Кәмпиттiң Балғынбайға назар аудара бастағанын көрдi. Балғынбай
домбыраның құлағын келтiрiп ап, тиегiнiң түбiне түф деп бiр түкiрiп қойып, кенет қос
iшектi қағып-қағып жiбердi. Салған беттен жiгерлi үн әлемет күшпен жайыла ағып,
тасқын суша лап қойып, өрлеп, өршiп бара жатты. Содан келе-келе шапшып,
жоғарыдан төмен қарай сорғалап, кейде ыңыранып, мың толғанып тұрып ап, без-без