Упрощенная HTML-версия
далақтап, осы Әзберген келе қалсын. Жел сөзi көп, шала шаруа, сұйықтау оны онша
ұнатпаса да, ерiксiз тыңдаған. Ол дыбырлап:
— Кәмпит осылай отыра бере ме? Кеше бай-құлақтар кедей қызын тоқалдыққа
зорлық қып, мал берiп, сатып алған. Ендi бүгiн теңдiк тигенде, бiз неге байлардың
сонысын алдарына келтiрмеймiз? — деген.
— Иә, сосын?
— Ана Кәмпиттi өзiң ал.
— Жоқ, ол... болмайды, — деген Досберген ыңғайсызданып. — Тап жауының қызын
алып жатсам, ертең ел не дейдi? Оған... аудан қалай қарайды?
— Ендеше бар ғой... — Әзберген ақжемденген екi алақанын бiр-бiрiне шарт еткiздi.
— Өзiң алмасаң, жолыңды маған бер. О қыздың қызығын өзiм көрейiн.
Сонда Досберген не дерiн бiлмеген. Кәмпиттi iшiнен қимаса да, әлгi кедергiден аттап
өте алмасын сезген. Соның ақыры — Кәмпит Әзбергенге бұйырды. Со жолы Досберген
өмiрiнде алғаш рет ұят жасады. Өтiрiк күйеу боп, қыз аулына барды. Кейiннен Кәмпит
мұның бетiне тура қарамай жүрдi. Бұл да Әзбергеннiң үйiне баруды сиреттi. Анда-
санда жұмыс бабымен бас сұға қалса, берекесi қашып бiтедi. Iшке аяғын кербез алып,
кiрiп-шығып жүрген сұлу келiншектi көрiп, әлдеқандай өкiнiш iшiн жегi құртша
кемiрiп жатады. Iшiн осып жатқан сол улы тырнақтың ащы iзiн қатты ауырсынып
сезедi. Не iстерiн бiлмей, дел-сал болады. Ақыры бұл Әзбергеннiң үйiне аттап аяқ
баспайтын болды. Шаруасы шыға қалса да, бармайды. Бiр баланы жүгiртiп жiберiп,
Әзбергендi шақырып алады. Сондағы ойы: «Адам қанша дегенмен бәндә. Көз
құртындай сұлу келiншектi көрiп, шайтан азғырып, қияс қадам баса қалсам, ертең ел-
жұрттың бетiне қалай қарайым? Оның үстiне Әзберген қатар жүрген үзеңгiлес жолдас.
Оған қиянат жасау...», — дегендiк едi. Сүйтiп қатынас келе-келе жiңiшкерiп, үзiлiп
кететiндей болған едi.
Сол арада жымысқы Жұман жұмыс бабымен Әзбергенмен әмпей боп, араласа
қалсын! Бригадир Әзбергеннiң үйiнде қона жатып, егiс көлемiн, шашылған түқым
мөлшерiн айлап-апталап табан аудармастан есептесiн! Жат қонақтың алдында баяғы
керiк, кербездiгiн жоғалтпағанын көрсеткiсi келгендей, жүзiн шалған кiреуке мұң
жоғалып, кердең Кәмпит салиқалы келiншек тартып, найқала түссiн! Соны көрiп,
Досберген iшiн тартты. Күн санап ауыл аймақ арасында абыройы шым-шымдап есiп
келе жатқан Жұманға iштей шошына қарады. Бiр күнi...
Күн шуақта манаурап отырған Досберген қарт етiне бiз сұққандай дiр ете түстi. Көз
алдынан сақырлаған сары аяз, мәңгi-бақи жiбiмес тоң жер, ит тұмсығы батпайтын ну
орман, жиырма-отыз көпек ит құйғыта тартқан жалпақ табанды жатаған шана бiр демде
жалт-жалт етiп өте шықты. Сол екi ортада соғыс басталып кеттi. Ол жеңiстен соң барып
мына топырақты қайта басты. Елге арып-ашып келсе, кеше құлын тайдай бiр тебiсiп
ескен азаматтардың бiразы қан майданда шейiт бопты. Көп отбасы қара жамылып отыр.
Көп әйел жесiр қалыпты. Жалғыз ұлынан айрылған Балғынбай шөге түсiптi. Бөлiмше
бастығы болған Әзберген екi етегi далақтап шауып жүр. Екi көзi ақиып, түк көрмей
кетiптi. Бұған онша омырау аша қойған жоқ. Әлде алып-қашты әңгiмеден қорықты ма,
алыс жолдан туған елге сағынып жеткен мұны отбасына шақырып, бiр құман шай
беруге де жарамады. Оның есесiне жүзi сұрланып, салқын тартып, iргесiн алшақ сала
бастаған сыңай көрсеттi. Бұрынғыдай жақындық жоқ. Бұл бiрнеше рет жайымды сұрар,
не болды, бұған кiм кiнәлi, дер, деп ойлап едi, Әзберген бұл күткен жаққа аттап аяқ
баспай қойды. Соны көрiп, Досберген iштен тынды. Қара домалақ Орақты алдына алып
отырып, неше түрлi ойға батты. Ақыры бiр шешiмге кеп, ертеңiне Әзбергенге барды.
Бiрден турасына көшiп, жұмыс сұрады. Әзберген басын төмен салып жiберiп, ұзақ
отырып қалды. Кеңсе iшiн қолайсыз тиыштық басты. Аздан соң екеуiнiң де ауыр-ауыр
алған тыныстары анық естiлiп тұрды. Сәлден кейiн барып Әзберген басын көтерiп, тура
қарамай, көзiн қабырға жаққа қарай тайдырып әкетiп: