Упрощенная HTML-версия
— Ол... ендi... дұрыс қой. Бiрақ... аудан бар дегендей. Сояқпен ақылдаспасақ... өзi, —
дедi мiңгiрлеп.
— Бұл үшiн ештеңе бола қоймас.
— Сонда да... Кәзiр... Өзi...
— Менiң бүлдiрген iждеңем де жоқ, — дедi Досберген ызаланып. Қатты ашуланғаны
сонша, даусы қалтырап кеттi. — Сондағы бар жазығым, — осы ауылдың басын
бiрiктiрiп, қолхоз құрғаным ба?
— Ол... ендi... Бiз де бала-шаға асырап отырмыз дегендей.
Досберген қатты қарауытып кеттi. «Ана тап жауының қызынан таптырған балаң ба?»
— дей жаздап барып, әзер тоқтады. Көмейiне келiп қалған ызалы сөздердi шаққа
дегенде iрiктi. Бұдан түк өнбесiн сезiп, орнынан тұрды да, сыртқа шыға бердi. Кеңседен
ұзай бергенiнде, алдын кесiп өтiп бара жатқан Кәмпиттi көзi шалып қалды.
Иiнағашының екi ұшына iлген қос шелегi шайқатылып, келiншек аяғын баппен басып,
дарияға қарай беттеп барады. Ол да мұны көрiп, сәл-пәл iркiлдi де қара көзiн қиғаштау
тастап, бiр сәтте салқын тартып ала қойып, iлгерi жүрiп кеттi. Қайтып бұл жаққа
қараған жоқ. Паң келiншектiң мына кескiнiн Досберген өзiн қорлағаны-ау деп түсiндi.
Кәмпит баяғы өкпесiн әлi ұмытпаған екен-ау! Досберген қап-қара боп кеттi.
Келiншектiң соңынан атып жiберердей боп қарады. Зор ашудан қолы қалтырап, үйiне
шаққа жеттi. Түнiмен әрi-берi дөңбекшiп, төсектiң әрбiр түйiртпегi тастай батып, көз
шырымын ала алмады. Басына неше түрлi ой түстi. Бiр ойы — ертең Жұманға барып
көрсейшi, дедi. Қанша дегенмен бiр жылғы төл емес пе, раһымы түсiп, қол ұшын берер.
Жоқ, дедi Досберген қараңғыда өзiне-өзi сыбырлай жауап қатып. Одан да өлгенi артық.
Ол ертесiне жан адамға жөнiн айтпастан ауданға тартты. Аупартқомға кiрiп, жағдайын
айтты. Сүйтiп зордың күшiмен бiр жерге басын сұқты. Содан соң қолхозда екi-үш
жылдай қорықшы боп iстедi. Есейiп қалған Орақты мектебiн бiтiрiгесiн, үлкен
шаһарларға апарып оқытсам ба деп жүргеiнiнде... Досберген күрсiндi. Кәмпит есiне
түсiп, қылмыс iстеп жатқанда ұсталып қалғандай, қысыла күлiмсiредi. Сол кезде
нартәуекел дегенiм де ғой, дедi. Әрине, осы күнгi әйелi жаман адам емес. Орақтың өз
қолын өз аузына жеткiздi. Көп уақыт бойы мұның артын күтiп, шаңырағын құлатпай
отырды. Алпысыншы жылдары бұл ақи-тақи ақталып, елге келгесiн, мына
Тоқшылықты көтердi. Осы екi арада замана райы өзгердi. Бұрынғы кәтелiктер сыналды.
Ұлы жолдың бұралаң тұсы жөнделiп, тура сызықтай боп қайта тартылды. Осы, дедi
Досберген өзiне-өзi күбiрлеп, сол уақыт неге қайтып келмейдi? Бәндә жер бетiнде бiр-
ақ рет өмiр сүредi. Онысы да айналдырған алпыс-жетпiс жыл. Соның қаншасы дау-
дамаймен рәсуа болып жатыр? Қаншасы әлгiндей кәтелiктердiң нәтижесiнде бекерге
өте шығады? Оған кейiн өкiнгеннен не пайда? Кәтелiк жөнделгенмен, адам өмiрi
қайтып келмейдi ғой. Басқа қонар бақ шiркiн де сондай. Ол да бiр жарқ етiп көрiнiп,
мәңгiлiкке ғайып болады. Сен сосын сол елеске алданып, оңашада өзiңдi өзiң жұбатып,
тiрлiк кешесiң. Сүйтiп жүргенiңде кеше ғана қыж-қыж қайнап, өмiрi бiтпестей боп
көрiнген базарыңның тарқағанын байқамай да қаласың. Шал батуға тақап қалған күнге
кәрi көзiн сығырайта қарады. Белiне салқын сыз өткендей болды. Буындары күтiрлеп,
орнынан әзер тұрып, таяғына сүйенiп, үйiне қарай жүрдi. Басынан жаңағы бiр ой кетпей
қойды. Демек, дедi ол өзiне-өзi күбiрлей сөйлеп, адам өмiрiн құрайтын әлгiндей ғана
болмашы сәттер. Дер уағында соған жармасып қалмасаң, кейiн бармақ тiстейсiң. Сәт
пен бақ ағайындас. Кiсi сол екеуiн қуалап жүрiп, қым-қуыт тiрлiк кешедi. Оны жалпақ
тiлмен казекең қызық көрдiм дейдi. Қызық? Өмiрдiң қызығы? Кiм-кiм де мына өмiрде
жақсы тiрлiк етсем, қызық көрсем, iшкенiм алдымда, iшпегенiм артымда болса, дүния-
мүлiк жисам, балалар мал мен пұлдан кемтаршылық көрмесе демей ме? Шынында да,
жастық пен жар қызығынан, бала сүю мен еңбек қызығынан артық не нәсте бар? Сүйтiп
жиналған дәулет алтынға бергiсiз емес пе? Мұның өз басында соның қаншасы бар?
Досберген шошып қалды. Соның түбiне үңiлмегенiне ендi өкiнгендей болды. Өмiр
шiркiн қандай арнамен ақса да, атам заманғы өз мағынасын жоя бермейдi екен-ау! Ол